Już 13 sierpnia na Cytadeli Warszawskiej oficjalnie otworzy się Muzeum Wojska Polskiego. Nowa siedziba instytucji zaprojektowana została przez pracownię WXCA. Pierwszy ze zrealizowanych budynków pomieści m.in. przestrzeń dla wystawy stałej, wystaw czasowych oraz wydarzeń kulturalnych. Gmach południowy, razem ze zrealizowanym w II etapie gmachem północnym, będą centralnymi elementami powstającego w Warszawie kompleksu muzealnego - Cytadeli Muzeów, na który składa się także siedziba Muzeum Historii Polski.
Choć Muzeum Wojska Polskiego zostało założone już w 1920 roku, powołana dekretem marszałka Józefa Piłsudskiego instytucja nigdy nie miała własnej siedziby, w której mogłaby prezentować swoją niezwykle bogatą kolekcję wynoszącą współcześnie ponad 300 tysięcy eksponatów. Już wkrótce, po przeszło 100 latach istnienia, muzeum będzie mogło zaprosić swoją publiczność do nowoczesnej siedziby, w której znajdzie się m.in. wystawa stała przedstawiająca dzieje oręża polskiego, a także sala wystaw czasowych i wydarzeń kulturalnych. Nowy gmach zaprojektowany przez pracownię WXCA oficjalnie otworzy się 13 sierpnia.
Cytadela Warszawska przywrócona miastu
Pracownia WXCA wygrała międzynarodowy konkurs architektoniczno-urbanistyczny na nową siedzibę Muzeum Wojska Polskiego na Cytadeli Warszawskiej w 2009 roku. Jednym z aspektów, za który nagrodzono koncepcję architektów WXCA, było sięgnięcie do historii tego miejsca sprzed powstania fortyfikacji. Autorzy zaproponowali układ urbanistyczny odnoszący się do XVIII-wiecznej kompozycji przestrzennej koszar Gwardii Pieszej Koronnej, a także położonym centralnie placem. Po jego obu stronach znajdą się gmachy północny i południowy Muzeum Wojska Polskiego oraz położona pomiędzy dwoma skrzydłami siedziba Muzeum Historii Polski. Powstałe na podstawie koncepcji konkursowej reprezentacyjne założenie, razem z dotychczas mieszczącymi się na terenie zabytkowej twierdzy Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej i Muzeum Katyńskim, stworzą jeden z największych i najnowocześniejszych kompleksów muzealnych w Europie. Planowo kompleks ten będzie miejscem kultury i pamięci, a także - być może przede wszystkim - codziennej aktywności mieszkańców i mieszkanek Warszawy. Razem z XIX-wieczną fortyfikacją warszawiakom i warszawiankom zostanie bowiem udostępniony rozległy teren zielony o powierzchni ponad 30 ha, który do tej pory pozostawał wygrodzony ceglanym murem Cytadeli.
Gmach jak szyk wojskowy
W swojej koncepcji architekci i architektki WXCA przywołali motywy symboliki militarnej, które wyrażono poprzez formę geometrycznych, zdyscyplinowanych brył Muzeum Wojska Polskiego oraz ich zwartej organizacji z dwóch stron placu Gwardii Pieszej Koronnej. Jako pierwszy z nich zrealizowany zostały budynek południowy. Jego wyraz architektoniczny określają fizyczne i plastyczne właściwości użytych materiałów oraz rzemieślnicza metoda pracy z nimi. Architekci postawili na barwiony beton architektoniczny, odnoszący się do ceglanych murów Cytadeli Warszawskiej. Monumentalność bryły projektanci przełamali specjalnie opracowanym wzorem, odciśniętym na płaszczyźnie masywnych bloków. Wzór ten - szewron - w zamyśle miał nienachalnie kojarzyć się z motywami wojskowymi. Jego przestrzenna forma została pomyślana jako powierzchnia dla rzeźbiarskiej gry światła i cienia zmieniającej się wraz z porą dnia, a tym samym zmieniającej też ogólną percepcję gmachu. Rozmiar pojedynczego modułu ornamentu architekci WXCA zaprojektowali w oparciu o skalę człowieka, a konkretnie ludzkiej ręki, co przekłada się na stopniowanie doświadczenia estetycznego - wraz ze zbliżaniem się do monumentalnej, rygorystycznej bryły na pierwszy plan wychodzi detal fasady.
Na budynek południowy Muzeum Wojska Polskiego składa się osiem bloków funkcjonalnych. Cztery z nich przeznaczone są na ekspozycję stałą. Trzy największe dedykowane są historii Oręża Polskiego, od początków polskiej państwowości aż po zakończenie II Wojny Światowej. Czwarta sala poświęcona jest kolekcji broni orientalnej. Piątym blokiem, swoistym sercem muzeum, jest Sala Wystaw Czasowych, przestrzeń niecodziennych wydarzeń i okolicznościowych ekspozycji. Zmienność tej sali będzie powodem, by powracać do Muzeum Wojska Polskiego. Powierzchnię niemal 6 tys. m2 przestrzeni ekspozycyjnej uzupełnią trzy bloki: usługowo-biurowy z częścią administracyjną, audiowizualny z salą na 100 osób oraz magazynowo-techniczny. Wnętrze opiera się na napięciach przestrzennych między bryłami poszczególnych bloków oraz przestrzenią między nimi. Całość zaprojektowana została jako minimalistyczne tło dla prezentowanej ekspozycji.
"Pomiędzy bryłami bloków funkcjonalnych znajdują się szklane fasady, dzięki którym zaciera się granica między wnętrzem a zewnętrzem. Muzeum koresponduje z parkiem także na inne sposoby - wśród terenów zielonych znajdą się miejsca ekspozycji plenerowych, a niektóre z zabytkowych obiektów Cytadeli Warszawskiej zostaną dostosowane do funkcji usługowych. Struktury architektoniczne całego założenia i przestrzeń parku potraktowaliśmy jako nierozerwalną całość. To właśnie rozumiemy poprzez termin "park muzeów", który przekracza tradycyjne myślenie o przestrzeni muzealnej" - zapowiada architekt Paweł Wolanin.
W ramach I etapu prac razem z gmachem południowym Muzeum Wojska Polskiego zrealizowany został też miejski plac z podziemnym parkingiem oraz nowa brama wjazdowa od strony Wisłostrady. Wkrótce powstanie też kładka łącząca teren Cytadeli z aleją Wojska Polskiego i Żoliborzem. W późniejszych etapach zaplanowano realizację gmachu północnego, zadaszenie ekspozycji plenerowej oraz renowację zabytkowych elementów fortyfikacji.
Zespół WXCA: Szczepan Wroński, Marta Sękulska Wrońska, Paweł Grodzicki, Krzysztof Budzisz, Paweł Wolanin, Krystian Tomczyk, Katarzyna Billik, Ewelina Szeląg, Anna Dobek, Kajetan Szostok, Małgorzata Gilarska, Michał Grabowski, Barbara Płonczyńska, Marcin Jurusik, Marcin Bieńka, Adrianna Nowak, Małgorzata Dębowska, Andrzej Bulanda.
