Koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego, a właściwie całej przedwojennej pierzei pl. Piłsudskiego z Pałacem Saskim, Pałacem Brühla i kamienicami przy ul. Królewskiej, zdobyła międzynarodową nagrodę architektoniczną International Architecture Award 2024.
Projekt pracowni WXCA, który w październiku 2023 r. wygrał publiczny konkurs zorganizowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich, został nagrodzony przez jury konkursu w kategorii Restoration/renovation.
Jury doceniło autorską propozycję WXCA, której projekt otwiera reprezentacyjny kompleks na pl. Piłsudskiego, integrując jego tkankę z żywym organizmem miasta.
International Architecture Awards to międzynarodowy konkurs architektoniczny organizowany od 2004 r. przez Chicago Athenaeum: Museum of Architecture and Design oraz European Centre for Architecture Art Design and Urban Studies. Tegoroczna, 19. już edycja prestiżowej nagrody była pod wieloma względami rekordowa. Jak informują organizatorzy, na konkursowe "krótkie listy" zakwalifikowano ponad 850 zgłoszeń z całego świata, z których ostatecznie jury wybrało zwycięzców w 26 różnych kategoriach. W tym roku w jury konkursu zasiadali: Claudia Dona, dziennikarka i krytyczka designu, architekt i projektant Flavio Manzoni, Luke Pearson, współzałożyciel i dyrektor pracowni Pearson Lloyd, oraz Silvio Pietro Angori, CEO studia projektowego Pininfarina.
W kategorii Restoration/renovation jury przyznało nagrodę koncepcji architektoniczno-urbanistycznej odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ul. Królewskiej w Warszawie - czyli projektowi pracowni WXCA, który w październiku 2023 r. zwyciężył w publicznym konkursie zorganizowanym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich. Jury konkursowe doceniło autorską koncepcję zespołu WXCA, w której przedsięwzięcie odbudowy zniszczonego w czasie II wojny światowej, reprezentacyjnego kompleksu pałacowego zostało pomyślane jako pretekst do zaproponowania nowej jakości urbanistycznej i społecznej. Koncepcja WXCA zakłada uporządkowanie wewnętrznej struktury całego kompleksu poprzez nowy układ dziedzińców - pierwotnie pełniących funkcje zaplecza - jako połączonych ze sobą, atrakcyjnych przestrzeni publicznych. Układ ten ustanawia tym samym nowe ciągi komunikacyjne pomiędzy najistotniejszymi punktami dookoła kompleksu takimi jak pl. Piłsudskiego, Ogród Saski i pl. Małachowskiego.
"Pałac Saski był centralnym elementem Osi Saskiej, XVIII-wiecznego założenia urbanistycznego, którego komponentami były plac Saski [od 1928 r. plac Piłsudskiego], Pałac Saski i Ogród Saski. Historycznie była to główna urbanistyczna oś Warszawy na linii wschód-zachód - przestrzennie uzupełniała Trakt Królewski, będąc jedną z warstw struktury urbanistycznej Warszawy, zarazem konstytutywną dla tożsamości miasta: połączeniem pomiędzy Starym Miastem a późniejszym, XIX-wiecznym obszarem śródmiejskim" - tłumaczy architekt Szczepan Wroński, Partner w pracowni WXCA i jeden z autorów koncepcji. I dodaje:
"Rekonstruując tę historyczną oś, sięgamy do idei jej autorów, czyli powołania reprezentacyjnej przestrzeni publicznej. Nasza koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla przywraca na pl. Piłsudskiego faktyczną przestrzeń miejską, na powrót przyłącza jego tkankę do żywego organizmu miasta. W odbudowanym kompleksie znajdą się Senat, Mazowiecki Urząd Wojewódzki oraz siedziby instytucji kultury. Jest to więc niepowtarzalna okazja, by powstał kompleks użytku publicznego w pełnym tego słowa znaczeniu, który jednocześnie nada odpowiednią oprawę kompozycyjną i symboliczną dla najważniejszego placu w państwie".
Zgodnie z założeniem określonym w warunkach konkursowych, zewnętrzna forma architektoniczna odbudowanej zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego będzie rekonstrukcją jej stanu z przedednia II wojny światowej. W owym czasie składały się na nią neoklasycystyczny Pałac Saski po XIX-wiecznej przebudowie architekta Adama Idźkowskiego (z charakterystyczną kolumnadą otwierającą plac na Ogród Saski), rokokowy Pałac Brühla projektu Tylmana z Gameren (w formie nadanej mu w latach 30. XX w. przez Bohdana Pniewskiego), modernistyczny Pawilon Becka, a także trzy miejskie kamienice od strony ulicy Królewskiej (w tym słynna kamienica Lessla).
"31 sierpnia 1939 roku to bezpośredni, choć nie jedyny punkt odniesienia. To miejsce to pamięć o kilkuset latach materialnego i niematerialnego dziedzictwa Warszawy. Historia Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla jest wielowątkową, momentami piękną, a momentami dramatyczną opowieścią, która przypomina nam, że architektura to nie tylko materia, a bardziej proces nachodzących po sobie przeobrażeń, które pozostają w ścisłej relacji z kontekstem politycznym czy społecznym" - wskazuje architekt Marta Sękulska-Wrońska, Partner i CEO WXCA.
Jak mówi architekt Małgorzata Dembowska, pracy nad projektem odbudowy historycznego kompleksu od początku towarzyszyła refleksja nad tym, jaką wartość pozostawi on następnym pokoleniom:
Plac Piłsudskiego, jedno z najważniejszych miejsc dla polskiej państwowości, jest dziś pozbawiony formy - jest miejscem zagospodarowanym w sposób przypadkowy, w którym dominują hotel i biurowiec. Pustka i chaos na placu sprawiają, że plac nie ma przestrzennej rangi odpowiedniej dla miejskiego salonu Warszawy ani też nie oferuje nic, co mogłoby przyciągnąć na co dzień mieszkańców stolicy. Ta rekonstrukcja to nie tylko odbudowa ważnych dla historii pałaców, ale przede wszystkim odtworzenie całej pierzei dwóch placów, dwóch ulic i parku, które przywrócą utraconą tożsamość historycznego centrum miasta.
Wśród projektów, które otrzymały International Architecture Awards 2024 w kategorii Restoration/renovation znalazły się realizacje z całego świata, m.in. rozbudowa XVII-wiecznego, barokowego pałacu królewskiego będącego siedzibą muzeum Paleis Het Loo w Holandii autorstwa KAAN Architecten czy odbudowa i rozbudowa ossuarium świątyni Honsho-ji w Japonii autorstwa pracowni Matsuyama Architect & Associates. Koncepcja autorstwa pracowni WXCA, razem z pozostałymi nagrodzonymi w tym roku projektami i realizacjami, zaprezentowana zostanie w wydawanym tradycyjnie przez organizatorów albumie "New International Architecture". Okazją do zapoznania się z nią bliżej będzie też wystawa pokonkursowa, która będzie miała miejsce w Contemporary Space Athens w Atenach. Wystawę oglądać można będzie do 6 października, a następnie będzie ona prezentowana w kolejnych miastach. Sama ceremonia wręczenia nagród odbędzie się już 21 września 2024 r. w Atenach.
